Norm: Sociale veiligheid

Vragen

Moeten alle incidenten zoals arbeidsongevallen en grensoverschrijdend gedrag altijd geregistreerd en gemeld worden?

Incidenten zijn onverwachte, vaak negatieve, gebeurtenissen die afwijken van de normale gang van zaken.
Tijdens het werk kunnen dat ongelukjes zijn zonder noemenswaardige gevolgen tot en met ernstige ongelukken in bijvoorbeeld het praktijklokaal.
Dan zijn er ook nog incidenten die gaan over de sociale veiligheid. Van aanvaringen tussen collega’s, een agressieve leerling tot en met een gewelddadige ouder die op school verhaal komt halen.

Wanneer moet u een incident registreren of melden?

Arbeidsongevallen (alle ongelukken op het werk waardoor mensen (ernstig) verwond raken):

• Registreren: Alleen als het ongeval leidt tot meer dan 3 dagen verzuim, of als het al gemeld is bij de Nederlandse Arbeidsinspectie (artikel 9 lid 1 en 2 Arbowet).
• Melden bij de Nederlandse Arbeidsinspectie: Alleen als het gaat om ernstige ongevallen, zoals: overlijden, blijvend letsel of ziekenhuisopname (artikel 9.1 Arbowet). Komt u er pas later achter dat iemand door een ongeval in het ziekenhuis is opgenomen of blijvend letsel heeft opgelopen? Dan moet u het ongeval alsnog direct melden zodra u dit weet. De meldingsplicht geldt voor alle incidenten die gebeuren onder de verantwoordelijkheid van de werkgever– dus ook voor incidenten waarbij uitzendkrachten en stagiairs zijn betrokken.

Overige incidenten (zoals grensoverschrijdend gedrag):

• Registreren: Ja, zeker als het gaat om incidenten van grensoverschrijdend gedrag waarop het schoolveiligheidsbeleid zich richt. Dit is ook afgesproken in de Arbocatalogus-VO. De Arbocatalogus-VO maakt deel uit van de CAO VO. Meer informatie over incidentenregistratie vindt u in de norm Melden, registreren en analyseren van incidenten.
• Melden bij de Nederlandse Arbeidsinspectie: Nee, dat hoeft niet. Voor incidenten met leerlingen gelden de verplichtingen in hoofdstuk 3 paragraaf 10 Veiligheid in de Wet voortgezet onderwijs 2020.

Waarom is registreren belangrijk?
U krijgt zicht op wat er gebeurt, en of dat incidenteel of structureel is. Met het inzicht in risico’s kunt u het (sociaal) veiligheidsbeleid verbeteren. Registreren is dus geen doel op zich, maar een middel om de veiligheid op school te verbeteren.

Is het verplicht om een schoolveiligheidsplan én een arbobeleidsplan te hebben?

En:
Welke documenten op het gebied van arbo en veiligheid zijn minimaal verplicht voor een vo-school? En op basis van welke regelgeving is dat?

Ja, beide plannen bevatten concrete acties die voortvloeien uit de wettelijke verplichting om beleid te voeren over:

1. De veiligheid op school zoals beschreven in artikel 2.2.lid 2 en in hoofdstuk 3 paragraaf 10. Veiligheid in de Wet voortgezet onderwijs 2020 en;
2. De veilige en gezonde arbeidsomstandigheden (artikel 3. Arbobeleid van de Arbowet).

Het bevoegd gezag, de werkgever, moet risico's voor de gezondheid en veiligheid van leerlingen én werknemers structureel, systematisch en aantoonbaar wegnemen en, als dat niet kan, beheersen. Kortom de werkgever moet schoolveiligheids- en arbobeleid voeren. Dat betekent planmatig aan doelen werken door maatregelen te treffen (denk ook aan afspraken maken, protocollen, gedragscodes e.d. opstellen, uitvoeren en naleven). En uiteraard, monitoren (registreren) en anderszins de effectiviteit van maatregelen evalueren en indien nodig, bijstellen.

De wet stelt geen eisen aan de vorm van de plannen. Het schoolveiligheidsplan kan onderdeel zijn van het arbobeleidsplan of beide plannen kunnen een uitwerking zijn van een deel van bijvoorbeeld het onderwijs(kundig)beleid. Werkgevers bepalen dus zelf hoe zij hun beleid(splannen) vormgeven.

De eis om aantoonbaar beleid te voeren leidt bijna als vanzelf tot het opstellen van door de Arbowet verplichte documenten:

1. De inventarisatie en evaluatie van alle gezondheids- en veiligheidsrisico's (RI&E, artikel 5 Arbowet) inclusief een plan van aanpak met maatregelen om de gezondheids- en veiligheidsrisico’s weg te nemen of te beheersen. Zo'n document kunt u opstellen met o.a. de Arboscan-VO.
2. Ongevallenregistratie: artikel 9 van de Arbowet verplicht de werkgever een lijst bij te houden van de gemelde arbeidsongevallen en van arbeidsongevallen welke hebben geleid tot een verzuim van meer dan drie werkdagen en registreert daarop de aard en datum van het ongeval.
3. Een plan voor het verlenen van deskundige bijstand op het gebied van bedrijfshulpverlening (artikel 15 Arbowet) is niet letterlijk verplicht, maar wel noodzakelijk.
4. Artikel 4.15 Lijst van werknemers die kunnen worden blootgesteld aan kankerverwekkende-, mutagene- en reprotoxische stoffen (SZW-lijst CMR-stoffen).
5. Contract met een BIG geregistreerde bedrijfsarts of gecertificeerde arbodienst artikel 14 lid 4 Arbowet.
6. Incidentenregistratie, een verplichting op grond van de norm Melden, registreren en analyseren van incidenten in de Arbocatalogus-VO (vergelijkbaar met een verplichting op grond van de CAO-VO).
7. (schriftelijke) Afspraken op grond van artikel 18.7 van de CAO-VO

Over verplichte documenten (o.a. regelingen en protocollen) over sociale veiligheid die de werkgever moet opstellen op grond van de Wet voortgezet onderwijs 2020, biedt School en Veiligheid veel informatie en het Digitaal Veiligheidsplan; de tool voor het werken aan sociale veiligheid op school.

Is het registreren van incidenten wettelijk verplicht?

Nee, er is geen expliciete wettelijke verplichting om incidenten van grensoverschrijdend gedrag te registreren. Maar artikel 3. Arbobeleid van de Arbowet verplicht werkgevers wel om beleid te voeren gericht op het tegengaan van grensoverschrijdend gedrag. De registratie van incidenten (meten is weten) levert een belangrijke bijdrage aan het opstellen en verbeteren van beleid. Daarom hebben de sociale partners in het voortgezet onderwijs afspraken over  incidentenregistratie in de Arbocatalogus-VO opgenomen en kunnen scholen gratis gebruik maken van de Incidentenregistratie-module in het ArboManagementSysteem. 

Welke rechten heeft de medezeggenschap ten aanzien van de invoering van de incidentenregistratie?

De artikelen 10 en 12 van de Wet medezeggenschap op scholen (WMS) geeft de (p)mr in instemmingsrecht voor zover het gaat om vaststelling of wijziging van regels aangaande veiligheid- gezondheids- en welzijnsbeleid en voor het personeelsdeel is dit geregeld in art 12 lid 1a.

Als de invoering van de incidentenregistratie op school samengaat met een voorgenomen besluit om het (school)veiligheidsbeleid te veranderen, dan is instemming van de medezeggenschapsraad nodig. Als het beleid niet wordt veranderd, maar alleen de incidentenregistratie wordt ingevoerd (als hulpmiddel), dan verandert het beleid niet. De werkgever moet de medezeggenschapsraad daarover wel informeren. De medezeggenschapsraad heeft immers het recht om ongevraagd alle informatie van het bevoegd gezag te ontvangen (WMS artikel 8) die het nodig heeft om haar rol te vervullen.

Is het wettelijk verplicht om bezoekers te registreren?

Nee, niet expliciet. Maar, de werkgever is wel verplicht om in het geval van een noodsituatie effectief op te treden en indien nodig alle werknemers en andere personen in de school te (laten) evacueren (artikelen 3.1.e en 15.2.c Arbowet). Uit die verplichting volgt dat bekend moet zijn wie zich in de school bevinden.

Dus in principe houdt een school bij wie er binnen is. Ook in het kader van sociale veiligheid is het belangrijk om ervoor te zorgen dat onbevoegden niet zomaar toegang hebben tot de school.

Mag je een leerling fouilleren?

Nee, in principe niet. Een school heeft geen wettelijke bevoegdheid om leerlingen te fouilleren. Fouilleren gaat verder dan een tassen- of kluisjescontrole. Als preventieve maatregel is fouilleren alleen toegestaan als het is opgenomen in het schoolreglement. Ook dan gelden zeer strikte voorwaarden voor wie onder welke omstandigheden mag fouilleren. Het schoolreglement moet die voorwaarden nauwgezet beschrijven. Het Trimbos instituut stelt in het programma Helder op school dat fouilleren van leerlingen door medewerkers van school niet mag omdat fouilleren is voorbehouden aan opsporingsambtenaren. Tegelijkertijd is de school verantwoordelijk voor de veiligheid van allen die in school aanwezig zijn en bepaalt zelf de huisregels.

De leerling mag weigeren om aan fouillering mee te werken. Het fouilleren van leerlingen kan een inbreuk zijn op de grondrechten van de leerling op privacy en waardigheid.

De school moet ouders en leerlingen actief informeren over het beleid van de school en de huisregels die op school gelden. Dit kan bijvoorbeeld door het toesturen van de schoolgids met schoolreglement en leerlingenstatuut, voorzien van een begeleidend schrijven. Op deze wijze mag en kan de school ervan uitgaan dat ouders en leerlingen op de hoogte zijn van de op school geldende regels. Bij inschrijving van de leerling kan het reglement persoonlijk overhandigd worden, waarna de leerling tekent voor ontvangst.

Zie het dossier De politie als partner in schoolveiligheid op de website van School en Veiligheid voor meer informatie over voorwaarden en afspraken over het controleren van tassen en kluisjes.

Is het toegestaan dat een werknemer alleen in de school aanwezig is en daar werk verricht? Aan welke voorwaarden moet dan worden voldaan?

Ja, alleenwerken in school is toegestaan. De Arbowet verbiedt alleenwerken in een aantal specifieke risicovolle situaties en werkzaamheden; denk aan duikers. Bovendien is het voor jongeren onder de 18 verboden om alleen te werken.

De zorgplicht schrijft werkgevers voor om specifieke risico’s die alleenwerken met zich meebrengt, te inventariseren en maatregelen te treffen. Denk aan hoe te alarmeren bij een calamiteit of voorkom dat medewerkers alleen zijn in het gebouw door een openings- en sluitingsprocedure te volgen (zie de norm Personele en organisatorische maatregelen in de Arbocatalogus-VO.